Persoonsgerichte zorg: een zoektocht die vraagt om vernieuwing
Ieder mens in de maatschappij wil zijn of haar leven invullen zoals hij of zij dat zelf wenst. Als mensen dit niet (helemaal) zelf kunnen, worden zij daarbij geholpen. Zodat een ieder zijn of haar eigen leven kan leven. De gehandicaptenzorg maakt zich hier dag en nacht sterk voor. Veel zorgaanbieders zijn bezig met eigentijdse en creatieve initiatieven om die persoonsgerichte zorg nog beter te maken. Met het vernieuwingstraject Begeleiding à la carte, onderdeel van het programma Volwaardig leven, ondersteunt het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) de sector hierbij.
Bestuurder: ’Mensen met een beperking zijn niet ziek, ze hebben hele gewone en basale levensvragen. Dezelfde vragen die jij en ik hebben’
Van persoonsgerichte zorg wordt iedereen gelukkiger
Mensen met een beperking de regie laten voeren over hun eigen leven – hoe klein dan ook – door aan te sluiten bij de behoeften en vooral de wensen die zij hebben. Dat is in de kern persoonsgerichte zorg. Voor iedereen betekent dit iets anders. Voor de één is dat werk doen dat leuk is, en niet saai. Zelf mogen beslissen over wat je eet en dit ook zelf klaarmaken. Zelf mogen weten hoe laat je naar bed gaat. Niet om 22.00 uur als de avonddienst bijna is afgelopen maar gewoon om 01.00 uur als je moe bent.
Voor de ander gaat het erom dat je begeleider er is wanneer je hem of haar nodig hebt. Een schouderklopje. Om gezien, gehoord en begrepen te worden. Ook voor een naaste is dit belangrijk. Dat je erkenning krijgt voor de rol die je, bijvoorbeeld als ouder, inneemt in het leven van een zorgintensief kind
Van persoonsgerichte zorg wordt iedereen gelukkiger, blijer. Een goed leven leiden en lekker in je vel zitten, ertoe doen. Hoe eenvoudig het ook klinkt, dit is waar persoonsgerichte zorg om draait.
Cliënt: ‘Als de zorg persoonsgericht is, worden wij er blij van.’
Een dans tussen professional en cliënt
Voor professionals is persoonsgerichte zorg echt luisteren en oprecht belangstelling tonen. Echt contact maken. "Wat zie ik, wat hoor ik, wat voel ik." Zodat je als professional echt weet wie die ander is en wat zijn/haar wensen zijn. Je steeds verplaatsen in de cliënt. Van daaruit zet je samen stappen en onderneem je actie. Want anders blijven het wensen.
In de praktijk is persoonsgerichte zorg vooral een zoektocht. Een dans tussen professional en cliënt. Waarbij je samen op zoek gaat en kijkt naar wat het beste is voor de cliënt. Hierbij wordt niet gekeken naar wat de cliënt niet kan, maar naar wat hij of zij wél kan. En hoe hij of zij kan groeien. In deze dans is het zoeken naar de juiste balans tussen regie op eigen leven en overvragen. En tegengas geven als dat nodig is. Maar altijd op basis van gelijkwaardigheid. Professional en cliënt voeren samen de dans, samen ben je onderweg.
Begeleider: ‘Persoonsgerichte zorg is niet u roept, wij draaien. Maar wel: als je een vraag hebt dan kom je naar mij toe omdat jij mij vertrouwt en ik jou ken.’
Je mag twijfelen, het even niet weten
Het is een zoektocht die best lastig is. Want wensen en omstandigheden veranderen. En als professional weet je het soms ook even niet meer. Dergelijke situaties zullen zich altijd blijven voordoen. Dat vraagt om ruimte om te proberen en verder te kijken. Om buiten de vaste kaders te denken. Daarbij moet je niet zomaar wat doen. Het gaat juist om bewust en methodisch handelen. Reflecteren op hoe het is aangepakt - en waarom. En hoe het een volgende keer beter kan.
Dit alles vraagt om vertrouwen en openheid. Om een klimaat waar je als professional mag twijfelen en je het even niet mag weten. Waarbij je je kwetsbaar mag – misschien wel moet - opstellen. Het is aan de leiding en de organisatie om professionals deze ruimte te bieden.
Niet praten over, maar met
In deze zoektocht is het belangrijk dat professional, cliënt en naasten met elkaar in gesprek zijn en blijven. Dit gebeurt in de praktijk op verschillende manieren. Door cliënten en naasten direct te betrekken bij zorgplanbesprekingen, door klanttevredenheidsonderzoeken uit te voeren en cliëntenpanels in te richten. Professionals volgen trainingen of krijgen coaching. Bijvoorbeeld op het gebied van werken in de ‘driehoek’, het aangaan van de dialoog, medezeggenschap onder cliënten en vrijheidsbevordering.
Met hulp van nieuwe methodieken, instrumenten en initiatieven boekt de sector successen. Zo hebben professionals meer oog voor naasten. Ook de cliënten staan meer centraal en zijn steeds meer leidend als het gaat om hun zorg – en daarmee hun leven. Zij kunnen steeds vaker hun eigen kennis en ervaring inzetten als ervaringsdeskundige. Als partner worden zij betrokken bij beleid en zij mogen actief meedenken en -beslissen. Er wordt steeds vaker en beter met de cliënt gepraat in plaats van over. Professional en cliënt staan in de praktijk beter met elkaar in verbinding.
Teamleider: ‘We kunnen goed verzorgen en we kunnen ook vraaggericht werken. Maar dat echte contact is veel meer van persoon tot persoon.’
Niet een andere methodiek, maar andere manier van kijken
Maar persoonsgerichte zorg is complex en vernieuwingen brengen ook uitdagingen met zich mee. Het vraagt om tijd en energie die er niet altijd is. Bijvoorbeeld doordat teams onderbezet zijn en er een hoge administratieve werkdruk heerst. Door belemmeringen in wet- en regelgeving en financiering. Maar ook doordat de zorg veelal in groepsverband wordt gegeven. Terwijl persoonsgerichte zorg heel individueel is. Dat schuurt.
Bovenal betreft persoonsgerichte zorg een andere manier van kijken. Het gaat niet om het toepassen van een nieuwe methodiek maar om professionals mee te krijgen in een ander denkpatroon. Hen te laten ervaren waarom persoonsgerichte zorg zo belangrijk is. Het gaat om het doorbreken van structuren, routines en patronen. Want er gebeurt in de sector nog veel omdat ‘we’ het nu eenmaal zo doen, omdat zo de protocollen zijn ingericht of omdat de cliënt nu eenmaal dat label heeft. En ook omdat het soms makkelijker is om vast te houden aan bestaande patronen.
Vernieuwen? Ja! Maar hoe?
Binnen de sector wil iedereen vernieuwen, de zorg nóg beter maken. Vrijwel alle zorgaanbieders maken zich sterk voor persoonsgerichte zorg. Op allerlei manieren, met vernieuwende en innoverende ideeën. Maar aandacht kan verdwijnen in de hectiek van de dag en een langdurige focus op vernieuwing is soms lastig vast te houden. Mensen moeten enthousiast blijven en zich bewust zijn van het positieve effect op de cliënt. Maar hoe doe je dat? En hoe organiseer je zo’n vernieuwing nu het beste? In die zin is persoonsgerichte zorg ook voor organisaties een zoektocht. Een zoektocht waarbij ondersteuning meer dan welkom is.
Ondersteuning met Begeleiding à la carte
Het ministerie van VWS helpt de gehandicaptenzorg bij haar streven naar persoonsgerichte zorg. Met het vernieuwingstraject Begeleiding à la carte van het programma Volwaardig leven geeft het ministerie een extra impuls aan vernieuwingen. Door zorgaanbieders ondersteuning te bieden zodat zij hun idee in de praktijk (verder) kunnen brengen. Zorgaanbieders die dit samen met cliënten en naasten op willen pakken. En die de hele sector een stapje verder willen brengen door praktijkervaringen en praktische kennis te delen.
Zo kan iedereen binnen de sector van – en met – elkaar leren. Want zorg die zoveel mogelijk aansluit bij de wensen van de cliënt, daar wordt iedereen beter, blijer én gelukkiger van. Niet alleen cliënten en hun naasten. Maar ook professionals.
Wilt u meer weten over het vernieuwingstraject en het programma Volwaardig leven? Op deze pagina leest u er alles over. Wilt u weten hoe zorgaanbieders aan de slag gaan met hun innovatieve oplossingen en ideeën rond persoonsgerichte zorg? Kijk dan op de website van Kennisplein Gehandicaptensector.
Titel: persoonsgerichte zorg: een zoektocht die vraagt om vernieuwing.
Marlou - persoonlijk begeleider
Wat doen we eerst? De kantjes zoeken. De hoekjes, je hebt er al één. Goed zo. Hier ook nog één.
Persoonsgerichte zorg betekent voor mij...dat vind ik eigenlijk heel vanzelfsprekend. Dat je kijkt naar de individuele persoon.
Dat je echt kijkt naar de vraag achter de vraag naar de persoon achter het gedrag.
Coby- cliënt naaste
Een luisterend oor. En als je ze nodig hebt, dat ze er dan zijn. En dat ze af en toe een schouderklopje geven van; komop we doen het samen. We redden het gewoon.
Ineke- Naaste/lid cliëntenraad
Dat mijn kind een vaste begeleider heeft.
Zodat voor hem de dingen duidelijk zijn, maar ook voor mij.
Zodat we samen voor hem kunnen zorgen. De welbekende driehoek die
op het moment vaak genoemd wordt.
Anne- begeleider
Ik vind het belangrijk dat iedereen een volwaardig leven heeft. Waarbij het belangrijk is dat je iets doet met wat je ziet, wat je hoort, wat je erbij voelt. En dat ook bespreekbaar maakt met de ander.
Karin- behandelaar
Dat er oog is voor de mens. Naar wie je kijkt. Dat je de mens ziet en dat je
met die mens echt in contact gaat.
Lisa- begeleider
Dat er goede communicatie is. Niet alleen met woorden, maar ook kijken naar de lichaamshouding, de lichaamsbewegingen, de mimiek en aanrakingen en geluiden.
Nicole- teamleider
Oprechte aandacht voor iemand hebben. En dat kan een medewerker zijn,
een bewoner zijn. Zodat je echt geïnteresseerd bent in die ander. En weet, door die verbinding, wat die ander nodig heeft.
Jaap- bestuurder
Gelijkwaardigheid en eigen regie. Dat is waar het om draait.
Marlou - persoonlijk begeleider
Ja, ik werk met mensen die nogal complex gedrag kunnen vertonen.
Ik vind het mooi dat we echt kijken naar wat dat betekent. En echt naar de persoon die daarachter zit.
Client: Hey Marlou...
Geeft knuffel
Marlou: Nou, dan gaan wij even deze puzzel maken samen. Help je even?
Client: Ja.
Marlou: Alles omdraaien.
Titel: Kijk voor meer informatie op: volwaardig-leven.nl/persoonsgerichte-zorg
|
Dit artikel is geschreven voor het vernieuwingstraject Begeleiding à la carte. Dit is een van de onderdelen van het programma Volwaardig leven. In dit onderdeel werken we met professionals, mensen met een beperking en hun naasten aan de doorontwikkeling en verspreiding van vernieuwende voorbeelden en ideeën over persoonsgerichte zorg. Hiermee werken we aan een toekomstbestendige gehandicaptenzorg. |